اقامت عمان برای افغان ها

در یک دهۀ اخیر، هم‌زمان با تحولات پرشتاب افغانستان، عمان به‌عنوان یکی از باثبات‌ترین اقتصادهای خلیج فارس توجه بسیاری از شهروندان افغان از کارگران ماهر گرفته تا بازرگانان و خانواده‌هایی را که به‌دنبال یک سکونت بلندمدت در منطقه‌اند، جلب کرده است. ریالِ همواره ثابت در برابر دلار، نرخ تورم تک‌رقمی و موقعیت بی‌طرف عمان در بحران‌های منطقه‌ای، این کشور را به مقصدی جذاب برای اقامت تبدیل کرده است. با این همه، مسیرهای اقامت عمان برای افغان ها، به‌سبب ملاحظات امنیتی و نیاز به اسپانسر محلی، پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. در ادامه، چارچوب حقوقی، الزامات اجرایی و فرصت‌های واقعی اقامت عمان برای اتباع افغانستان را بر پایۀ مستندات رسمی و تازه‌ترین گزارش‌های رسانه‌ای واکاوی می‌کنیم. با ما همراه باشید.

وضعیت کلی ویزا و اقامت عمان برای افغان‌ ها

سامانۀ eVisa عمان با وجود آنکه ملیت افغانستان را در فهرست خود نمایش می‌دهد در عمل امکان صدور «ویزای توریستی بدون ضامن (Unsponsored Visit Visa) را برای این گذرنامه فراهم نمی‌کند؛ متقاضی پس‌از پاسخ به پرسش‌های اولیه گزینه‌ای دریافت نمی‌کند و در انتها به مسیر «ویزای با اسپانسر» هدایت می‌شود. نتیجه آن است که شهروند افغان برای نخستین ورود، نیازمند دعوت‌نامۀ معتبر از یک شهروند یا شرکت ثبت‌شدۀ عمانی است یا باید مقیم یکی از کشورهای شورای همکاری باشد تا بتواند با ویزای مقیمان GCC وارد شود.

مسیر ویزای کار و اقامت مبتنی بر اشتغال

رایج‌ترین راه برای حضور طولانی و اقامت عمان برای افغان ها، ویزای کار (Work Visa) است. کارفرما پس‌از اخذ «مجوز کار» از وزارت کار، مدارک را در پورتال پلیس سلطنتی بارگذاری می‌کند. ویزای کار دوساله صادر می‌شود که این ویزا به‌شکل چندبار ورود است. در فهرست اسناد پزشکی اجباری، نام برخی کشورها آمده که افغانستان در آن دیده نمی‌شود؛ اما در عمل معمولاً برای اتباع افغان نیز گواهی سلامت و تست HIV/TB درخواست می‌شود. هزینۀ صدور ویزا ۲۰ ریال و جریمۀ هر ماه تأخیر در تمدید ۵۰ ریال است. باید توجه داشت که سیاست «عمانیزه‌کردن مشاغل» سهمیۀ استخدام خارجی‌ها را محدود کرد و ادارۀ کار برای برخی رده‌ها مثلاً فروش، منابع انسانی و حسابداری، مجوز صادر نمی‌کند؛ بنابراین متقاضی افغان باید مهارت تخصصی یا جایگاه مدیریتی داشته باشد تا مجوز بگیرد.

اقامت از طریق سرمایه‌گذاری؛ برنامۀ پنج‌ساله و ده‌ساله

در سپتامبر ۲۰۲۱ وزارت بازرگانی و توسعۀ سرمایه‌گذاری برنامۀ اقامت سرمایه‌گذاری (IRP) را راه‌اندازی کرد. هر سرمایه‌گذار خارجی از جمله افغان‌ها، اگر دست‌کم ۲۵۰هزار ریال عمان در سهام شرکت، اوراق دولتی یا خرید ملک سرمایه‌گذاری کند، کارت اقامت پنج‌ساله می‌گیرد؛ سرمایه‌گذاری ۵۰۰هزار ریال اقامت ده‌ساله می‌دهد. گزارش مارس ۲۰۲۲ عمان آبزرور حاکی است تا آن زمان بیش‌از ۲۰۰ کارت صادر شده که ۱۴۲ مورد آن در ردۀ ده‌ساله بوده است. این فرایند کاملاً آنلاین است و مستلزم پیشینه‌سنجی، گواهی عدم سوءپیشینه و بیمۀ درمانی است. مزیت مهم این برنامه آن است که وابسته به کارفرما نیست و اجازۀ مالکیت صددرصد شرکت را می‌دهد. در عمل بزرگ‌ترین مانع برای اقامت عمان برای افغان ها، تأمین سرمایه از سیستم بانکی بین‌المللی و اثبات منشأ قانونی پول است؛ زیرا برخی بانک‌ها به‌سبب ریسک تحریم تراکنش با پاسپورت افغان را با دقت مضاعف بررسی می‌کنند.

خرید ملک و دریافت اقامت

پیش‌از ۲۰۲۰ فقط در پروژه‌های گردشگری یکپارچه (ITC) امکان مالکیت آزاد برای خارجی‌ها وجود داشت؛ اما از مارس ۲۰۲۲ دولت طرح ملک خارج از ITC را تصویب کرد. خرید واحد مسکونی به ارزش ۲۵۰ تا ۵۰۰هزار ریال، اقامت پنج‌ساله و خرید بالای ۵۰۰هزار ریال، اقامت ده‌ساله (کارت کلاس اول) به‌همراه حق تملک واحد تجاری یا صنعتی به‌همراه دارد . تصمیم مکمل وزیر مسکن نیز تصریح می‌کند دارندگان کارت کلاس اول می‌توانند یک ملک خارج از مناطق گردشگری (به‌جز نواحی استراتژیک ممنوع) تملک کنند. ازآنجاکه خرید ملک در شهرک الموج یا الجاده معمولاً از ۱۸۰ هزار ریال آغاز می‌شود، شرط ۲۵۰ هزار ریالی عملاً متقاضی را به واحدهای بزرگ یا زمین‌های ساحلی هدایت می‌کند. ثبت سند در ادارۀ اسناد و املاک حداکثر سه هفته طول می‌کشد و پس‌از آن کارت اقامت به‌نام خریدار، همسر و فرزندان زیر ۲۱ سال صادر می‌شود.

سایر گزینه‌های اقامت عمان برای افغان ها: خانواده، تحصیل و بازنشستگی

اتباع افغان می‌توانند پس‌از دریافت ویزای کار یا سرمایه‌گذاری برای همسر و فرزندان، ویزای «پیوستن به خانواده» بگیرند. شرط اصلی آن، حداقل حقوق ماهانۀ ۳۰۰ ریال و مسکن مناسب است. دانشجویان پذیرفته‌شده در دانشگاه‌های عمان می‌توانند ویزای تحصیلی بگیرند که هر سال تمدید می‌شود و اجازۀ کار پاره‌وقت ندارد. بازنشستگان افغان که سابقۀ حداقل دو سال کار در عمان، درآمد ثابت ۴ هزار ریال و ملک مسکونی دارند، می‌توانند از ردۀ «اقامت بازنشستگی» زیرمجموعۀ IRP بهره‌مند شوند.

بااین‌حال، چالش‌های ویژۀ اقامت عمان برای افغان‌ها عبارت‌اند از:

• نمایندگی کنسولی محدود: عمان در کابل سفارت ندارد و افغان‌ها باید از طریق سفارت عمان در اسلام‌آباد یا کنسولگری مسقط در کراچی اقدام کنند؛ این امر زمان‌بَر و پرهزینه است.
• کنترل امنیتی: از ۲۰۲۱ به این‌سو پیشینۀ متقاضیان افغان با همکاری اینترپل بررسی می‌شود و تأخیر سه تا شش ماهه در صدور نخستین کارت اقامت غیرمعمول نیست.
• دسترسی بانکی و حواله: به‌دلیل قرارداشتن افغانستان در فهرست پرریسک FATF، بانک‌های عمانی برای افتتاح حساب ممکن است گواهی محل درآمد یا نامه از شرکتی بین‌المللی مطالبه کنند.
• نبود امکان eVisa سریع: حتی برای سفر کوتاه، افغان‌ها مجبور به طی روند دعوت‌نامه یا اسپانسر شرکتی‌اند، درحالی‌که بسیاری ملیت‌ها ظرف ۴۸ ساعت eVisa می‌گیرند. این موضوع به‌ویژه برای سرمایه‌گذاران بالقوه که می‌خواهند بازدید مقدماتی انجام بدهند، مانع ایجاد می‌کند.

نقش اقدامات بشردوستانه و چشم‌انداز آینده اقامت عمان برای افغان‌ها

عمان در اوت ۲۰۲۱ به‌عنوان کشور ترانزیت برای صدها پناهجوی افغان که با پروازهای خارجی تخلیه شدند عمل کرد؛ اما این تسهیلات «اقامت بشردوستانه» موقت بود و به‌محض عزیمت پناهجویان پایان یافت. همچنان بعید است که رژیم سلطنتی عمان در کوتاه‌مدت، رژیم پناهندگی دائمی برقرار کند؛ زیرا قانون خارجیان کنونی فقط اقامت مبتنی بر اشتغال، سرمایه یا خانواده را می‌شناسد. بااین‌حال، موفقیت نسبی IRP و نیاز به جذب سرمایه در چارچوب چشم‌انداز ۲۰۴۰ احتمال بازشدن تدریجی درهای اقامتی را تقویت می‌کند و شهروندان افغانستان در صورت تأمین پیش‌شرط‌های مالی و امنیتی می‌توانند از این روند بهره‌مند شوند و اقامت عمان برای افغان‌ها آسانتر شود.

توصیه‌های عملی برای متقاضیان افغان

گام نخست، گردآوری گذرنامۀ با اعتبار دست‌کم شش ماه، ترجمۀ رسمی گواهی عدم سوءپیشینه و تهیۀ گزارش بانک بین‌المللی است. به‌دلیل نبود سفارت در کابل، بهتر است متقاضی پیش‌از سفر به پاکستان یا قطر برای انگشت‌نگاری و تحویل اصل مدارک، وقت قبلی از سفارت عمان بگیرد. اگر مسیر سرمایه‌گذاری یا خرید ملک انتخاب می‌شود، ارزیابی دقیق پروژه و استفاده از خدمات مشاور املاک ثبت‌شده در وزارت مسکن توصیه می‌شود. در نهایت، همکاری با یک آژانس امور اداری (PRO) بومی زمان تکمیل اقامت را به نصف کاهش می‌دهد و ریسک خطای اداری را کم می‌کند.

سخن پایانی

اقامت عمان برای افغان ها دست‌یافتنی اما نیازمند برنامه‌ریزی دقیق است. نبود eVisa خودکار و سخت‌گیری در بررسی پیشینه سبب شده است مهم‌ترین دروازۀ ورود، اسپانسر کاری، سرمایه‌گذاری یا خرید ملک باشد. برنامۀ اقامت سرمایه‌گذاری و اصلاحات مالکیت املاک در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ افق تازه‌ای پیش روی متقاضیان گشوده است و آمار صدور بیش‌از ۲۰۰ کارت سرمایه‌گذاری نشان می‌دهد نظام اداری عمان در پذیرش سرمایه‌گذار انعطاف دارد. آن‌گاه که متقاضی افغان الزامات امنیتی، مالی و بهداشتی را برآورده کند، عمان با اقتصاد باثبات و محیط اجتماعی معتدل می‌تواند خانۀ دوم امنی در خلیج فارس باشد.